REHBER KÖPEKLER, ERİŞİLEBİLİRLİK VE YASAL DURUM
Avukat Nurdeniz TUNÇER
Erişilebilirlik Kavramı
İnsan toplumsal bir canlıdır. Toplumla nefes alır, toplumla birlikte yaşar. Modern çağda toplumsal hayat büyük şehirler çevresinde yerleşmiştir. Bu şehirlerde ise bütün bireylerin farklılıklarının cevap bulabilmesi için sosyal yaşamı bireylerin ihtiyaçlarına göre değiştirmek, geliştirmek ve bulunan çözümleri toplumsal hayata entegre etmek büyük önem arz etmektedir.
Toplumsal hayata bütün bireylerinin rahatlıkla katılabilmesi önemini korumakla birlikte, bu yüzyılda hala, şehirlerde engelli bireylerin toplumsal hayatın içinde olmasını kolaylaştıracak şartlar gerektiği kadar sağlanmış değil. Engelli bireylerin yaşam standartlarının yükseltilmesine katkı sağlayabilecek pek çok şeyin yanı sıra özellikle ulaşım ağlarının ve yapıların mimari özelliklerinin “erişilebilirlik” bakış açısıyla tasarlanmasındaki ihmalkarlık ya da özensizlik ne yazık ki sorun olmaya devam ediyor.
Son dönemde toplumumuzda çok sık kullanılan Erişilebilirlik kavramının aslında tarihçesi oldukça eskidir. Diğer sivil toplum hareketleri gibi engelli haklarının da geçmişi eski tarihlere dayanır. Çeşitli engelli gruplarının aktivizm hareketleri 1800’lere kadar uzanmaktadır.1 Bugüne kadar engelli haklarına yönelik pek çok yasal düzenleme yapılmıştır. Bu yasal düzenlemelerin en önemlilerinden biri de Birleşmiş Milletler Engelli Kişilerin Haklarına Dair Sözleşmedir. Bu sözleşme engelli bireylere eşitlik ve topluma katılım hakkı tanıyan kapsamıyla büyük önem taşır. Devletlerin çoğunluğu da bu sözleşmeye taraf olmuştur.
Sözleşmeye taraf olan devletler engelli bireyleri toplumun tam ve eşit üyeleri olarak görerek insan haklarından tam olarak yararlanmalarını teşvik etmek, korumak ve onlara bu hakları sağlamakla yükümlüdürler. Bu bağlamda sözleşmenin erişebilirlik maddesi olan 9. madde dikkat çekmektedir. Buna göre; taraf devletler engelli bireylerin tek başlarına yaşamlarını devam ettirmelerini ve hayatın tüm alanında aktif bir rol alabilmelerini sağlamakla yükümlüdür. Bahsedilen bu alanlar fiziksel çevreyi, bilgiye ve teknolojik gelişmelere ulaşımı kapsamaktadır. Sözleşmenin 9. Maddesi engelli kişilerin erişilebilir bir yaşama sahip olma hakkını uluslararası düzeyde garantiye alan bir maddedir. Ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir. Erişilebilirliğin bütün kırsal ve kentsel bölgelerin çeşitli mimari yapılarında yani sağlık hizmeti veren binalardan, kültür ve sanat hizmeti sağlayan binalara kadar, yollarda, eğitim kurum ve kuruluşlarında, kapalı ve açık alanlar da dahil olmak üzere neredeyse her yerde sağlanması ve önlem alınması konusunda yol göstermiştir. Maddenin devamında ise bunu sağlayabilmek için yapılabilecek çeşitli uygulamalardan bahsedilmiştir. Kamuya açık ve kamuya sunulan tesislerde hizmetlere erişilebilirlik, engelli bireylerin bilgiye ve teknolojiye ulaşımı için çeşitli yardım ve destek biçimlerini teşvik etmek sayılan uygulamalardan sadece birkaçıdır. 2
Türkiye’de Erişilebilirlik Uygulamaları
Türkiye’nin, Birleşmiş Milletler Engelli Kişilerin Hakları Sözleşmesine (EHS) Anayasanın
90. Maddesi uyarınca taraf olmakla birlikte temel hak ve özgürlüklere ilişkin olan bu
1 https://www.nps.gov/articles/disabilityhistoryrightsmovement.htm
2 BM Engelli Kişilerin Haklarına Dair Uluslararası Sözleşme, https://www.un.org/development/desa/disabilities/convention-on-the-rights-of-persons-with- disabilities/article-9-accessibility.html,
Ezeli Azarkan, Ekrem Benzer ‘Birleşmiş Milletler Engelli Kişilerin Haklarına Dair Sözleşme ve Türkiye'de Engelli Hakları’ (2018), Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 23, Sayı 38, 2018, sf 10
sözleşme çerçevesinde iç hukuk düzenlemelerini bu sözleşmeye uygun hale getirmeyi kabul ettiğinden, sözleşmenin amacını ve mantığını kavradığından bahsetmemiz mümkündür. Bunun sonucu olarak Türkiye sözleşmeye taraf olduğu 18 Aralık 2008 tarihinden itibaren, iç hukuk düzenlemelerini, idari uygulamalarını, toplumsal hayattaki diğer var olan kurallarını sözleşme kapsamında yenilemekle mükelleftir.3 Türkiye bu mükellefiyetini yerine getirirken yapabileceği ilk müdahale iç hukukunda ayrımcılık yaratan hükümleri ortadan kaldırıp yeni yasal düzenlemeler yapmasıdır. Keza EHS’nin 5.maddesi de taraf devletleri ayrımcılık yapılmaması ve eşitliği sağlama konusunda bir kez daha yükümlü tutmuştur. Türkiye bu sözleşmeye taraf olmuş olsa da iç hukukunu, çeşitli uygulamalarını sözleşme ile uyumlu hale getirmek için adım atma konusunda gelişmiş devletleri geriden takip etmektedir.4 En başta 5378 Sayılı Özürlüler Yasası ICF’nin öngördüğü standart dile uyum sağlamamış, kanunlarında engellileri ifade etmek için hasta, sakat, özürlü gibi terimler kullanmıştır. Zaman içerisinde 6462 Sayılı Kanun ile 5378 Sayılı kanunun ismi Engelliler Hakkında Kanun olarak değiştirilmiştir, kişileri aşağılayıcı nitelikte olan ifadeler yerini engelli kelimesine bırakmıştır.5
Türkiye Cumhuriyeti’nin yaptığı en önemli değişimlerden biri ise 82 Anayasası’nın 10. Maddesinde yapmış olduğu değişimdir. Her ne kadar yasada hala özürlü terimi geçiyor olsa da maddede yapılan değişiklik ile engelli bireylerle engele sahip olmayan bireyler arasında eşitlik sağlamaya çalışan pozitif ayrımcılık hükmüdür.
Son yıllarda ise engellilere yönelik hizmetleri daha iyi bir noktaya getirmek, toplumsal hayata entegre olmalarını kolaylaştırmak için Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına bağlı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nü kurulmuştur, engelli bireylerin diğer bireylerle daha adil bir ortamda rekabet edebilmeleri ve devlet memuru olabilmeleri için de Devlet Memurları Kanunu’nda değişiklik yapılıp engelli bireylere özel yeni sınav getirilmiştir.
Yasal düzenlemelerde engelliler bakımından erişilebilirlik kapsamında önlemlerin alınması ve çözüm getirilmesinde sorun yokmuş gibi gözükse de ne yazık ki gündelik hayatta erişilebilirlik bakımından hala pek çok sorun varlığını korumaktadır. Çarpık kentleşme, trafik, insan kalabalığı, engelli bireylerin kullanımı için uygun olmayan yapılar, ulaşım sistemlerinin sorunlu olması şehirlerdeki erişilebilirliğin önüne ket vurduğu da bir gerçektir.6
Erişilebilirliğe ket vuran durumları bir engel türü olan görme engelli bireyler bağlamında değerlendirecek olursak toplu taşıma araçlarında sesli sistemlerin yetersizliği, yürüme alanlarına konulan rampalar ve tümseklerle ilgili yaşanan zorluklar, kültür sanat hizmeti veren bazı kurum kuruluşların erişilebilir olmaması, hastane gibi resmi dairelerde yaşanan sorunlar karşımıza çıkmaktadır. Son yıllarda bu sorunlara ilave olarak Rehber Köpekler kavramı gündem yer almaya başlamıştır. Görme engellilere her ortamda kılavuzluk yapan özel eğitimli Rehber Köpeklerin, toplumdaki tüm ortamlarda kabul görmesi ve erişebilir olması yavaş adımlarla ilerleyen bir süreçtir. Bu süreçte toplumda bu alandaki farkındalığın yaygınlaşabilmesi için yasal düzenlemelerin çok daha açıklayıcı ve bilgilendirici olması gerekmektedir.
3 Selda Çağlar ‘Engelli Hakları Sözleşmesi’nde Ayrımcılık Yasağı ve Türkiye’nin Uyum Sorunu’, TBB Dergisi, Sayı 96, 2011, sf 153
4 Selda Çağlar ‘Engellilerin Erişebilirlik Hakkı ve Türkiye’de Erişebilirlikleri’ Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 61, Sayı 2, 2012, sf 558
5 Ezeli Azarkan, Ekrem Benzer ‘Birleşmiş Milletler Engelli Kişilerin Haklarına Dair Sözleşme ve Türkiye'de Engelli Hakları’ (2018), Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 23, Sayı 38, 2018, sf 21
6Cemal Serdar Pakkan ‘Sosyal Model Çerçevesinde Engelli Erişilebilirliğinin Türkiye’deki Yasal ve Somut Durumu’ Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, Cilt 21, Sayı 1, 2021 sf 13
Tarihte Rehber Köpekler
Rehber köpeklerle ilgili kayıtlar çok eski dönemlere tarihlenmektedir. Örneğin Vezüv kalıntılarında köpeği tarafından yönlendirilen görme engelli bir adam tasviri bulunmuştur.7 Charles Dickens’ın eserleri de dahil olmak üzere pek çok edebi eserde görme engelli bireyler köpekleriyle birlikte anılmaktadır.8 Ancak rehber köpeklerin sistematik olarak eğitilmesi ve görevlendirilmesi ilk olarak 1. Dünya Savaşı’nda görme engelli bireylere rehberlik etmek amacıyla Almanya’da başlamıştır. Dünyanın ilk rehber köpek okulu 1916 yılında kuruldu. Bugün dünyanın pek çok ülkesinde gelişmiş rehber köpek okulları bulunuyor. Bu bağlamda 1989 yılında Uluslararası Rehber Köpekler Federasyonu (IGDF) ve 2007 yılında Avrupa Rehber Köpekler Federasyonu (EGDF) kuruldu.
Rehber köpekler; uzun süreli bir eğitimden geçen, cins olarak Labrador Retriever ve Golden Retriever cinsi (uluslararası standartlara göre Türkiye’nin iklim koşullarına bu ırklar uygundur.), görme engelli bireylerin hayatını kolaylaştırarak toplumsal hayatta aktif olmalarını sağlayan özel köpeklerdir.
Bu sevimli yol arkadaşları ile görme engelli bireyler, sadece kendi özel çevrelerinde değil, kamuya açık her alanda, ulaşımda, sosyal ve kültürel aktivitelerin yapıldığı ortamlarda rahatlıkla ve sorunsuzca yer alabilirler. Rehber köpeklerin görme engelli bireylerin hayatını en fazla kolaylaştırdığı yerlerden başında toplu taşıma araçları gelmektedir. Toplu taşıma araçları ile ilgili düzen için geliştirilmiş kurallarda rehber köpeklere dair düzenlemeler de mevcuttur.
Rehber Köpeklerle ilgili Toplu Ulaşım Düzenlemeleri
Rehber köpekler üzerinde “Lütfen dokunmayın, sahibim görmüyor, rehberlik yapıyorum” yazılı bir görev tasması, üzerinde çip numarası ve sahibinin kimlik bilgilerini içeren Rehber Köpek Kullanıcısı Kartı, aşılarının tam olduğunu gösteren karnesi ve sahibinin Engelli kartı ile evcil köpeklerden ayrılmaktadır. Toplu ulaşım araçları yönetmeliklerinde rehber köpeklerin seyahati konusunda bu tanımdan faydalanılmaktadır. Örneğin havayolu taşımacılığında;
- Turkish Airlines: Aşıları tamamlanmış, sağlık belgesi ve kimliği bulunan rehber köpeklerini kabine alınabilmektedir. Rehber köpekler için rezervasyonun uçuş saatinden 48 saat öncesine kadar yapılması ve kafessiz olarak kabinde bulunacak köpeklerin temiz, özel tasması takılı ve ağızlıkla seyahat etmesi gerekmektedir.9
7 G. A. Fishman, “When your eyes have a wet nose: the evolution of the use of guide dogs and establishing the seeing eye,” Survey of Ophthalmology, vol. 48, no. 4, pp. 452–458, Jul. 2003, doi: 10.1016/S0039-6257(03)00052-3.
8 Charles Dickens, Christmas Carol. 1857 s.2.
9https://www.turkishairlines.com/tr-int/bilgi-edin/gorme-engelli-yolcular-rehber-kopeklerini-kabin-icine- alabilirler-mi/
Karayolu ve denizyolu toplu taşıma araçlarının düzenlemelerini de Türkiye’nin büyükşehirleri bağlamında inceleyecek olursak:
İdo: eğitimli rehber köpekler, tüm deniz otobüsü, araba vapuru ve feribotlarımızın yolcu salonlarında seyahat edebileceklerdir. Ayrıca Rehber Köpekler Derneği kimlik belgesi, Köpeğin aşı karnesi, rehber köpek olduğunu gösteren vücut tasması, gerekli durumlarda görme engelli misafirimizin hastane raporu, ayrıca rehber köpeğin sefer sırasında vücut tasması ve ağızlıkla seyahat etmesi gerekmektedir.10
Metro İstanbul: Görevlilerin talebi halinde, rehber köpek ile seyahat etmek isteyen kişinin Engelli Kartı ve köpeğe ait Rehber Köpek Kartı gösterilmek zorundadır. Rehber köpekler de sisteme girişine izin verilen tüm köpekler gibi, uzunluğu 50 cm’ yi geçmeyecek bir tasma ve ağızlığı takılı olarak sahibi tarafından kontrol altında seyahat edebilecektir. Rehber köpekler saat sınırlaması olmadan seyahat edebilmektedirler.11
Şehir Hatları: Fazladan bir durum belirtilmemekle birlikte vapur seferlerinde rehber köpeklerin seyahat edebileceği belirtilmiştir.12
İETT İstanbul: Görevlilerin talebi halinde, rehber köpek ile seyahat etmek isteyen kişinin Engelli Kartı ve köpeğe ait Rehber Köpek Kartı gösterilmek zorundadır. Rehber köpekler de sisteme girişine izin verilen tüm köpekler gibi, uzunluğu 50 cm.’yi geçmeyecek bir tasma ve ağızlığı takılı olarak sahibi tarafından kontrol altında seyahat edebilecektir. Rehber köpekler saat sınırlaması olmadan seyahat edebilmektedirler.13
TCDD: Görme engelli yolcunun rehber köpeği, köpeğin ağızlığı ve gerekli sağlık belgeleri olmak koşulu ile yolcu yanında ücretsiz taşınmaktadır.14
Metro İzmir: Görme engelli yolcular rehber köpekleriyle seyahat etmek isterse Engelli İzmirim Kartını ve Rehber/Kılavuz Köpek Kimlik Belgesi/ Sertifikasını yetkiliye ibraz etmesi, Rehber/Kılavuz Köpeğin temiz, vücut tasmasının bağlı ve ağızlığının takılı olması gerekmektedir. Rehber/Kılavuz Köpekler, yolculuk boyunca sahiplerinin yanında olmalıdır.15
10 https://www.ido.com.tr/importantinfo-new#tasima-kurallari
11 https://www.metro.istanbul/icerik/yolculuk_kurallari
12 https://www.sehirhatlari.istanbul/tr/bilgiler/yolculuk-kurallari-249
13 https://iett.istanbul/icerik/yolcu-haklari-bildirgesi
14 https://www.tcddtasimacilik.gov.tr/uploads/images/Yolcu/yolcu-haklari.pdf
15https://www.izmirmetro.com.tr/Sayfa/24/10/yolculuk-kurallari
İzban: Daha önceden rehber köpeklere dair bir düzenleme olmamasına rağmen görme engelli yolcular rehber köpekleriyle beraber seyahat edebilmekteydiler. Yapılan düzenlemeler ile resmiyete kavuşmuştur.16
Sonuç olarak bütün bu düzenlemeler engelli bireylerin diğer bireylerle eşit şekilde yaşamalarını sağlamak, onların dezavantajlı durumunu ortadan kaldırmayı amaçlamaktadır. Bu pozitif ayrımcılık ilkesi T.C. Anayasası’nın 10. Maddesin ile yasal zemine oturmuştur. Anayasanın 90.maddesinin son fıkrasında yer alan hükme göre kanunlar ile temel hak ve özgürlükleri düzenleyen milletler arası andlaşmalar ile kanunlar çatışırsa milletlerarası andlaşma üstün nitelikte olduğundan yapılan düzenlemelerin bu kanun maddesine göre uyumlu hale getirilmeye çalışıldığını görmekteyiz.
Erişilebilirliğin toplum hayatının bütün varlığında kendini göstermesi şart olduğundan yine de yapılan bütün düzenlemeler yeterli değil. Erişilebilirliği şu aşamada daha uygulanabilir olmasını sağlayabilmek adına il özel idarelerinin bu alanda faaliyet göstermesi umut verici. Fakat yerinden yönetim kuruluşlarının bu çabaları yasal düzlemede herkesin uyma yükümlülüğünde olacağı bir kanunsuz güçlü olmayacaktır. Zira normlar hiyerarşisinde anayasa en üstte bulunmaktadır. Anayasada bulunan hükme diğer bütün yasal düzenlemeler uymak zorundadır.
Dünyada ve Türkiye’de Rehber Köpekler
Dünya çapında rehber köpekler uygulaması değerlendirilirse İngiltere, Amerika ve Almanya’da rehber köpekler ve asistan köpekler ile ilgili özel yasalar bulunmaktadır. Bu yasalara göre hastanedeki yoğun bakım üniteleri hariç görme engelli kişilerin yanında rehberlik etmesi yasalarla korunmuştur. Bunu reddedenlere karşı cezai müeyyede uygulanmaktadır. Örneğin Amerika’da ya da Birleşik Krallıkta, bir Uber taksinin görme engelliyi almaması para cezası gerektirir. Rehber köpeğin kamuya açık alanlarda, toplu taşımalarda özel yasası olmasına ek her birinin özel tüzük ve yönetmeliklerinde rehber köpeklerin erişilebilirliği detaylı olarak belirtilmiştir. Yunanistan’da da son 15 yıldır rehber köpek uygulamalarına başlanmıştır ve Rehber Köpek Erişilebilirlik Yasası mevcuttur. Burada önemli olan algının oluşturulmasıdır. Farkındalık önem arz etmektedir. Özel kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanların eğitimlerinin tekrarlanarak yürütüşmesi ile farkındalık çalışmalarının sürdürülebilirliği sağlanmaktadır.
Türkiye’de ilk kez bu işi üstlenen sivil toplum kuruluşu Rehber Köpekler Derneği’dir. 2014 yılında İstanbul’da kurulan Rehber Köpekler Derneği, yaklaşık dokuz yıldır sahada, toplu taşıma araçlarından, alışveriş merkezlerine, konser, sinema, tiyatro gibi kültür sanat aktivitelerinin düzenlendiği mekanlardan, özel mekanlara, kamu kurum ve kuruluşlarına ve hatta meclise kadar farkındalık çalışmalarını büyük bir özveri içinde sürdürmektedir. Ülkemizde bu konudaki yasa henüz yürürlüğe girmemiş olmakla birlikte, sevindirici olan, tüm kamu kurum ve kuruluşlarına erişilebilirlikle ilgili bildirim yapılırken rehber köpek uygulaması konusunda da özel bilgi verilmiş olmasıdır. Türkiye’de bu alandaki ilk Sivil Toplum Kuruluşu olan Rehber Köpekler Derneği, Avrupa Rehber Köpekler Federasyonu’na üye, Uluslararası Rehber Köpekler Federasyonu’na üye adaydır. Bir ilke daha imza atan Rehber Köpekler Derneği, Türkiye Standartları Enstitüsü ile Avrupa standartları konusunda çalışmalar yapmaktadır. Görme engelli koşulları, sağlık, eğitim ve köpeklerin sağlığı konusunda kriterleri oluşturmak önemli bir aşamadır. Bütün amaç, eğitim sürecinin sürdürülebilir olması ve bunun devam etmesidir. Bir köpeğin uluslararası standartlara göre yetişmesi ortalama 2 yıldır.
16https://www.izban.com.tr/Sayfalar/Single.aspx?MenuId=28 https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/izmirde-rehber-kopekler-icin-toplu-ulasimda-duzenleme-1892241
Rehber köpeklerin eğitim aşamaları büyük bir titizlikle ilerletilmektedir. Öncelikle anne-babası bilinen sağlıklı yavrular bir testten geçirilmektedir. Uyumlu, sakin ve dikkatli yavrular rehber köpek eğitimine alınmaktadır. Eğitime alınan yavrular Rehber Köpekler Derneği’nce belirlenen gönüllü bakıcı ailelere çok detaylı sözleşmelerle ve yönlendirmelerle teslim edilmektedir. Yavrular gönüllü bakıcı aile yanında yaklaşık bir yıl kalırken, Rehber Köpek Hareketlilik Eğitmenleri onları iki haftada bir ziyaret ederek, yavruların eğitimleri ile ilgili bilgilendirmektedir. Bu aşamada yavrular ev içinde ve aile ortamında yaşamayı, komut almayı, sakince yürümeyi ve tuvalet eğitimini öğrenirler. Eğitimin bu aşaması sonlandıktan sonra rehber köpek adayları eğitmen ile birlikte yaşayarak, görme engelli bireylere rehberlik yapmayı öğrenir. Bu eğitimler sokaklarda, kafelerde, restoranlarda, alışveriş merkezlerinde, kısaca bir görme engelli bireyin gidebileceği her yerde gerçekleştirilir ve üç ila altı ay kadar devam eder. Köpekler bu aşamada yol üzerindeki ağaç, direk, çukur gibi engellerin etrafından dolaşmayı; trafik ışıklarını, boş bankları, otobüs duraklarını, asansörleri, kapıları, çöp kutularını vs. bulmayı öğrenirler. Bu aşamayı da başarıyla tamamlayan köpekler, boy, yürüme hızı, günlük yaşantı, görme engeli seviyesi gibi özelliklere göre en uygun görme engelli birey ile eşleştirilir. Eşleşme eğitimleri üç ile altı hafta arasında sürer. Eğitimlerin yarısında görme engelli birey derneğin eğitim verdiği merkeze davet edilir. Burada köpeğin bakımını, köpeğin ihtiyaçlarını gidermeyi ve köpeği yönlendirmeyi öğrenir. Eğitimin daha sonraki sürecinde ise köpekle birlikte görme engelli bireyin yaşadığı mekanda köpeğe günlük rutin rotalar ve mekanın çevresi öğretilir. Bu eğitimler görme engelli bireyin ihtiyaçlarına göre şekillendirilir. Görme engelli birey günlük hayatında en çok hangi ulaşım aracını kullanıyorsa, en çok hangi mekanlara gidiyorsa bunlara yönelik çalışmalar gerçekleştirilir. Tüm bu aşamalar tamamlandıktan sonra köpeklerin 8 ile 10 sene görev süresi bulunmaktadır. Sonrasında ise emekli olarak hayatlarına devam etmektedirler.
Köpeğin sağlıklı olması, beklenen koşullara uyum sağlaması önemli bir kriterdir. Köpekler, sınavı geçerek uluslararası danışmanın imzasıyla göreve başlamaktadır.
Rehber Köpekler Derneği’nin yıllardır titizlikle yürüttüğü farkındalık çalışmaları sayesinde rehber köpekler bugün Türkiye’nin genelinde tanınmaya başlamıştır. Ankara, İstanbul, İzmir gibi büyükşehirlerin toplu ulaşım yönetmeliklerinde rehber köpeklere yer verilmesinin yanı sıra Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından rehber köpeklerin kamu kurum ve kuruluşlarının binalarına erişimi konusunda tüm birimlere ve yerel yönetimlere yazı gönderilmiştir.
Rehber Köpekler dünyada yüz yılı aşkın süredir sistemli bir şekilde ilerleyen bir erişilebilirlik yöntemidir. Görme engelli bireylerin günlük yaşantılarını bağımsız bir şekilde sürdürmelerine destek olan en yakın dostlardır. Gelişmiş ülkeler başta olmak üzere, dünyada pek çok ülkede rehber köpekler yetiştirilmekte ve görme engellilerle bir araya getirilmektedir. Türkiye’de bu uygulama Rehber Köpekler Derneği’nin girişimleri ile başlamıştır ve gün geçtikçe yasal düzenlemelerle alanını genişletmektedir. Dernek, Zorlu Center ve Zoetis gibi kurumsal şirketlerle yaptığı projelerle bu alandaki farkındalığı arttırırken, sosyal sorumluluk projesi kapsamında bu şirketlerdeki çalışanların da kuruma bağlılığına pozitif yönde katkı sağladığı gözlenmektedir. Rehber Köpekler Derneği, yakın gelecekte hayata geçirmeyi planladığı Rehber Köpekler Okulu projesi ile daha fazla görme engelliye kılavuzluk yapacak Rehber Köpekler yetiştirmeyi hedeflemektedir. Bu kapsamda yerel yönetimlerin iş birliğine açık yaklaşımları ve Dernek gönüllülerinin katkıları ile faaliyetler hız kazanmaktadır.
Rehber köpekler derneğine, bireysel ya da kurumsal olarak gönüllü olarak destek vermek isteyenlerle bir araya gelmeye her zaman hazırız. Faaliyetlerimizle ilgili detaylı bilgi için www.rehberkopeklerdernegi.org adresini ziyaret edebilirsiniz.
Av. NURDENİZ TUNÇER
Rehber Köpekler Derneği Kurucu Başkanı
KAYNAKÇA
https://www.nps.gov/articles/disabilityhistoryrightsmovement.htm
BM Engelli Kişilerin Haklarına Dair Uluslararası Sözleşme, https://www.un.org/development/desa/disabilities/convention-on-the-rights-of-persons-with- disabilities/article-9-accessibility.html,
Ezeli Azarkan, Ekrem Benzer ‘Birleşmiş Milletler Engelli Kişilerin Haklarına Dair Sözleşme ve Türkiye'de Engelli Hakları’ (2018), Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 23, Sayı 38, 2018, sf 10
Ezeli Azarkan, Ekrem Benzer ‘Birleşmiş Milletler Engelli Kişilerin Haklarına Dair Sözleşme ve Türkiye'de Engelli Hakları’ (2018), Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 23, Sayı 38, 2018, sf 21
Selda Çağlar ‘Engelli Hakları Sözleşmesi’nde Ayrımcılık Yasağı ve Türkiye’nin Uyum Sorunu’, TBB Dergisi, Sayı 96, 2011, sf 153
Selda Çağlar ‘Engellilerin Erişebilirlik Hakkı ve Türkiye’de Erişebilirlikleri’ Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 61, Sayı 2, 2012, sf 558
Cemal Serdar Pakkan ‘Sosyal Model Çerçevesinde Engelli Erişilebilirliğinin Türkiye’deki Yasal ve Somut Durumu’ Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, Cilt 21, Sayı 1, 2021 sf 13
G. A. Fishman, “When your eyes have a wet nose: the evolution of the use of guide dogs and establishing the seeing eye,” Survey of Ophthalmology, vol. 48, no. 4, pp. 452–458, Jul. 2003, doi: 10.1016/S0039-6257(03)00052-3.
Charles Dickens, Christmas Carol. 1857 s.2.
https://www.turkishairlines.com/tr-int/bilgi-edin/gorme-engelli-yolcular-rehber-kopeklerini-kabin-icine- alabilirler-mi/
https://www.flypgs.com/bize-yazin/havalimani-misafir-destegiengelli-misafirler#sf-1
https://www.ido.com.tr/importantinfo-new#tasima-kurallari
https://www.metro.istanbul/icerik/yolculuk_kurallari
https://www.sehirhatlari.istanbul/tr/bilgiler/yolculuk-kurallari-249
https://iett.istanbul/icerik/yolcu-haklari-bildirgesi
https://www.ego.gov.tr/tr/sayfa/2096/rayli-sistem-yolcu-tasima-yonergesiii
https://www.tcddtasimacilik.gov.tr/uploads/images/Yolcu/yolcu-haklari.pdf
https://www.izmirmetro.com.tr/Sayfa/24/10/yolculuk-kurallari
https://www.izban.com.tr/Sayfalar/Single.aspx?MenuId=28
https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/izmirde-rehber-kopekler-icin-toplu-ulasimda-duzenleme-1892241
https://www.eshot.gov.tr/tr/UlasimdaUyulmasiGerekenKurallar/169/341